Φορντ, Τζον

(Ford, Κέιπ Ελίζαμπεθ 1895 – Καλιφόρνια 1973). Ψευδώνυμο του Sean Aloysius Feeney. Αμερικανός σκηνοθέτης του κινηματογράφου. Άρχισε την κινηματογραφική του σταδιοδρομία το 1914, όταν πήγε στο Χόλιγουντ για να συναντήσει εκεί τον μεγαλύτερο αδελφό του Φράνσις, που ήδη είχε σταδιοδρομήσει ως σκηνοθέτης και ηθοποιός. Το 1924, σκηνοθέτησε Το σιδερένιο άλογο, που γνώρισε την ίδια τεράστια επιτυχία με το έργο Σκεπαστή άμαξα του Τζέιμς Κρουζ. Το 1928 είχε άλλη μια επιτυχία με την ταινία ειρηνιστικού περιεχομένου Τέσσερις γιοι. Προχωρώντας προσεκτικά στα ίχνη των ξένων επιτυχιών, στα χρόνια που ακολούθησαν, σκηνοθέτησε το Άντρες χωρίς γυναίκες (1930), εμπνευσμένο από το Υποβρύχιο του Φρανκ Κάπρα, το Σάρκα (1932), με τον ίδιο ερμηνευτή –τον Γουάλας Μπίρι– ένα έργο του Κινγκ Βίντορ με τίτλο 0 πρωταθλητής (1931) που είχε προηγηθεί, το Δεν είμαι εγώ ο ένοχος (1935), που σφράγισε την πιο πετυχημένη περίοδο των γκανγκστερικών ταινιών. Με τις ταινίες αυτές έγινε πια φανερό ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του: η ικανότητά του να ανεβάζει τη στάθμη του παραδοσιακού ρεπερτορίου, εξευγενίζοντάς το με μια σχεδόν αξεπέραστη αφηγηματική δύναμη και φέρνοντάς το σε ένα ασύνηθες καλλιτεχνικό επίπεδο. Το 1935, με τον Καταδότη, άρχισε η πιο σημαντική περίοδος της δημιουργικής του δουλειάς, που σημαδεύτηκε από ορισμένες ταινίες, οι οποίες ομόφωνα χαρακτηρίστηκαν έργα τέχνης, από τα σπουδαιότερα που είχε δώσει έως τότε ο κινηματογράφος: Η άμαξα της αγωνίας (1939), Ο μακρύς δρόμος του γυρισμού (1940), από τέσσερα θαλασσινά διηγήματα του Ο’Νιλ, και Τα σταφύλια της οργής (1940), από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Τζον Στάινμπεκ. Πέρα από κάθε άλλο ενδιαφέρον που παρουσίαζαν, οι ταινίες αυτές, και οι τρεις δεμένες με το θέμα του ταξιδιού, ξεκαθάρισαν οριστικά τον κόσμο και τις τάσεις του Φ.: το άγχος να ξεφύγει από τους καθημερινούς αγώνες και συνήθειες, για να φτάσει σε μια ειρήνη έξω από τον πολιτισμό, σε μια ανανεωμένη αρμονία με τη φύση. Αυτή τη γη της επαγγελίας ο Φ. την ταύτισε με την πατρίδα των προγόνων του, την Ιρλανδία, που παράστησε σαν ένα παραμυθένιο κόσμο σε μια από τις πιο εμπνευσμένες ταινίες, τον Ήσυχο άνθρωπο (1952), η οποία μπορεί να θεωρηθεί και ως η τελευταία ταινία αξιώσεων του σκηνοθέτη. Πιο πρόσφατα, ο Φ. περιορίστηκε στο να κεντά παραλλαγές επάνω στα ευνοούμενα θέματά του: Η κατάκτηση της Δύσης (1962, μαζί με το Χένρι Χαθαγουέι και τον Τζορτζ Μάρσαλ) και Το δειλινό της μεγάλης σφαγής (1964), απομονώνοντας την τέχνη του από τα δράματα και τα προβλήματα της επικαιρότητας.